Nim wyruszysz w góry... nim wyruszysz w góry warto byś pamiętał o odpowiednim przygotowaniu do wędrówki, o podstawowych zasadach i warunkach, których spełnienie umożliwi Ci osiągnąć wyznaczony cel, przeżyć przygodę, o której marzyłeś, minimalizując jednocześnie ryzyko przykrych przeżyć czy wypadku, byś na koniec z radością i samymi dobrymi wspomnieniami mógł bezpiecznie powrócić do domu, w dolinę.

Wbrew obrazowi i opiniom jakie tak często kształtują żywiące się powierzchownymi skrajnościami media, góry same w sobie nie są niebezpieczne, a ewentualne zagrożenia dla naszej aktywności w ich środowisku - otoczeniu tak odmiennym od naszej codziennej, miejskiej rzeczywistości - wynikają najczęściej ze słabej znajomości prawideł, jakimi rządzi się natura górskiego świata, braku rozsądku czy brawury. Prawdopodobieństwo wypadków cakowicie losowych w dzikich górach śmiem twierdzić nie jest wyższe od tego na ucywilizowanych nizniach.

Mimo, iż przedmiotem tego krótkiego poradnika są wskazówki kierowane w pierwszej kolejności do wszystkich tych, którzy dopiero rozpoczynają swoją przygodę z górami to pamiętajmy, że podstawowe zasady obcowania z górami obowiązują każdego podejmującego górską działalność: od nowicjusza na szlaku po nawet najbardziej doświadczonego turystę i wspinacza. Rutyna w materii właściwego przygotowania do każdego kolejnego spotkania z górami bywa skrajnie zgubna. Nabyte już i ciągle zdobywane doświadczenie w mnogości, rozmaitości przeżywanych sytuacji skutkować powinno jeszcze pełniejszym zaadaptowaniem twardych reguł zachowania bezpieczeństwa. W górach jak w życiu każdy z nas jest kowalem własnego losu, a dobre planowanie to już połowa sukcesu!

Spontaniczne inspiracje jak wiadomo rodzą się często w okamgnieniu. W przypadku pomysłów na górską eskapadę warto zawczasu zaczerpnąć informacji, które dostosują poziom naszych oczekiwań względem planowanej trasy do rzeczywistości i okoliczności, które możemy napotkać w terenie. Poważne potraktowanie tego wstępnego etapu przygotowań nie tylko nie zabije romantycznego ducha wyprawy w nieznane, ale dostarczy wiele frajdy ze zgłębiania interesującego nas tematu, ukonkretni cele i zdecydowanie zwiększy szanse powodzenia i sukcesu całego przedsięwzięcia.

Kiedy już wiesz, gdzie i w jakim celu chciałbyś wyruszyć rozpoczynasz pracę z mapą, najlepiej możliwie dokładną, turystyczną z naniesioną nań siatką przydatnych turyście informacji(przebieg szlaków, schroniska, wszelkie atrakcje itd.). Umiejętnościami podstawowymi w zakresie pracy z mapą, w jej "czytaniu" są: orientowanie się względem kierunków świata, przeliczanie skali na odległości oraz ustalenie ukształtowania terenu z układu poziomic. Wirtualny tour palcem po mapie uszczegóławiamy w możliwie największym zakresie lekturą dostępnych przewodników turystycznych. Efektem przygotowań powinna być wyczerpująca wiedza odnośnie przebiegu planowanej trasy tj. czas przejścia, odległości, ukształtowanie terenu, który przyjdzie nam przemierzać i stopień trudności techniczych z nim związany, drogi ewentualnego odwrotu, miejsca oparcia w postaci zagospodarowanych schronisk czy też chatek, źródła wody pitnej...

Bez odpowiedniego, adekwatnego do spodziewanych okoliczności na szlaku wyposażenia ani rusz!

- Wygodne, sprawdzone i "rozchodzone" buty z chroniącą nogę przed skręceniami wysoką cholewką i solidną, twardą najlepiej wibramową podeszwą to podstawa.

- Ubranie przeciwdeszczowe i chroniące przed wiatrem plus ciepły sweter/polar na wypadek chłodu. Skarpety na zmianę.

- Czapka - zawsze i wszędzie! Przez głowę ucieka aż 40% ciepła z naszego organizmu. Latem także chroniąca przed silnym słońcem czapka z daszkiem. Rękawiczki.

W dobrze dopasowanym plecaku(z pasem biodrowym), w naszym standardowym bagażu powinny się znaleźć:

- Odpowiednia do długości i uciążliwości wędrówki ilość pożywnego, kalorycznego prowiantu(czekolada) i wody - najlepiej w butelce, którą po drodze będziemy mogli uzupełniać.

- Płachta przeciwdeszczowa, choćby i foliowa. Pierwsza izolacja od wilgoci i zimna w sytuacji awaryjnej

- Latarka, najlepiej niekrępująca rąk czołówka

- Zapałki, zapalniczka

- Mapa (zabezpieczmy ją przed wilgocią)

- Apteczka podręczna, a w niej co najmniej: plastry, rolka bandażu zwykłego i elastycznego, aspiryna, środki przeciwbólowe, krem ochronny UV z wysokim filtrem, chusteczki higieniczne...

- Lekki kubek plastikowy lub aluminiowy

Dobra, sprzyjająca pogoda to jeden z warunków niezbędnych dla udanej i bezpiecznej wyprawy.

By uniknąć zawodu i niespodziewanych, przykrych niespodzianek z nieba odpowiednio wcześniej śledzimy prognozę pogody dla czasu i miejsca naszej wędrówki. Szczegółowych informacji na temat panujących aktualnie w górach warunków udzielą nam służby ratownicze działające na danym obszarze. W Tatrach będzie to TOPR po polskiej stronie i HZS - Horska Sluzba po słowackiej, w pozostałych pasmach górskich na terenie Polski - GOPR.

Planując dłuższą wycieczkę, wyruszaj w góry z samego rana. Będziesz miał dobry przegląd zmian pogody w ciągu dnia i wystarczająco dużo czasu na decyzję o przeczekaniu ewentualnego załamania pogody bądź o wcześniejszym powrocie za dnia.

Latem wystrzegaj się burz, a w razie zaskoczenia nawałnicą, by uchronić się przed skutkami bezpośredniego rażenia piorunem jak najszybciej opuść szczyt, grań lub punkt wystający ponad otoczenie. Należy siąść ze złożonymi razem i podciągniętymi pod siebie stopami np. na plecaku (izolacja), absolutnie nie wolno opierać się plecami lub głową o ścianę. Należy wybrać takie miejsce, które odległe jest o co najmniej metr od skały, której szczyt winien być co najmniej 5 lub 10 razy wyższy od naszej skulonej postaci. Podczas wyładowań atmosferycznych unikamy bliskości wszelkich cieków wodnych i metalowych elementów otoczenia jak np. łańcuchy, słupki czy krzyże na szczytach, wyłączamy wszelkie posiadane urządzenia elektroniczne jak np. komórka czy odtwarzacz mp3.

Zimą unikaj terenów zagrożonych lawinami. Przed każdą zimową wycieczką zapoznaj się z aktualnym komunikatem lawinowym i pamiętaj, że nawet najniższe stopnie zagrożenia lawinowego określają poziom ZAGROŻENIA, a nie ogólnej dostępności gór zimą i nie mogą uśpić twojego rozsądku. Wędrując zimą, w niepewnych warunkach wybieraj w miarę możliwości formacje wypukłe tj. granie, grzbiety, grzędy. Masy śniegu kumulują się w we wklęsłych formacjach terenu jak choćby żleby i tam zagrożenie lawinowe zwykle jest największe.

Tylu powrotów, ilu wyjść zwykli sobie życzyć ludzie gór. Zadbanie o bezpieczeństwo i szczęśliwy powrót z naszej wędrówki to sprawa najważniejsza.

Przed wyjściem w góry zostaw w miejscu pobytu wiadomość o trasie wycieczki i przewidywanej godzinie powrotu. W razie zmiany planów dobrze jest wcześniej telefonicznie powiadomić o tym gospodarzy schroniska, kwatery lub służby ratownicze.

Telefon komórkowy - Niejednemu w górach uratował zdrowie i życie. Nie zapomnij naładować baterii i wgrać numerów alarmowych górskich służb ratunkowych:

W polskich górach GOPR i TOPR wzywamy dzwoniąc pod: +48 601 100 300

Centrala TOPR w Zakopanem: + 48 18 20 63 444

Po południowej stronie Tatr i w górach Słowacji - HZS: 18 300

Planując poważniejszą wycieczkę w góry, startuj z samego rana, by móc spokojnie i bezpiecznie osiągnąć planowany cel bądź wrócić w doliny przed zmrokiem.

Nie wychodź w góry samotnie, ale gdy już się na to zdecydujesz pamiętaj, że samotna wędrówka czy wspinaczka wymagają zwielokrotnionej koncentracji i ostrożności. Nie ma obok nikogo, kto by wsparł poradą, zawrócił cię ze źle obranej drogi czy pomógł w razie jakiegoś nieszcześcia. Na pustkowiu jesteś zdany sam na siebie i musisz trzeźwo uświadamiać sobie na co możesz sobie pozwolić. Wędrując w grupie, choćbyś za partnerów miał najbardziej doświadczonych górołazów, nie zapominaj o zasadach bezpieczeństwa w górach i odpowiedzialności jaką ponosi każdy uczestnik wycieczki za siebie i za kolegów.

Zachowaj zdrowy rozsądek, spokój i cierpliwość, brawura i brak właściwego respektu dla gór często prowadzą do tragedii. Nie ryzykuj niepotrzebnie, w niesprzyjających okolicznościach i wobec realnego zagrożenia wypadkiem bądź zawsze gotowy wycofać się z drogi na choćby najbardziej wymarzony szczyt. Góry nigdzie nie uciekną, jeszcze tu wrócisz.

Podejmując decyzję o wcześniejszym powrocie z wycieczki, w razie załamania pogody, zabłądzenia czy utraty orientacji nie panikuj i nie znając dobrze topografii okolicy - zwłaszcza jeśli chodzi o okolice grani, wysoko położone kotły i doliny - nie próbuj schodzić na oślep, na przełaj. Zrób wszystko, by choćby i najwolniej wracać sprawdzonym szlakiem, którym wcześniej podążałeś. Jeśli uznasz to za niemożliwe, a okoliczności za grożące utratą zdrowia - wezwij pomoc.

Śnieżna i mroźna zima diametralnie zmienia oblicze gór na surowe, trudniej dostępne i co tu dużo gadać ...pociągająco piękne. Zmieniają się też sposoby bezpiecznego poruszania się i pobytu w górach, które ubrane w zimowe szaty stawiają przed wędrowcem nowe wymagania.

Zima w górach to śnieg i mróz, zagrożenie lawinowe, krótki dzień, poruszanie się piechotą w świeżym, głębokim, zmrożonym bądź rozmokłym śniegu bywa bardzo trudne, mogą pojawić się problemy ze swobodnym dostępem do źródeł wody, nieplanowane biwaki bez odpowiedniego ekwipunku niosą za sobą tylko przykre konsekwencje.

Przed wyruszeniem w trasę zapoznaj się z informacjami o stanie zagrożenia lawinowego, stanie pokrywy śnieżnej jak również z najnowszym komunikatem meteorologicznym i śledź uważnie zmiany pogody na trasie.

Czy wędrujesz pieszo, z użyciem rakiet śnieżnych czy na nartach w górach wysokich, wobec ryzyka lawin poruszaj się na ile to możliwe terenem wypukłym tj. grzbietem, granią, grzędą. Unikaj formacji "wklęsłych" tj. żlebów, kociołków... a także trawersów rozległych, nastromionych zboczy, a więc generalnie miejsc, w których śnieg się kumuluje i przy nadmiernym obciążeniu czy też za sprawą zmian pogodowych może grozić obsuwaniem czy obrywaniem się.

Raki i czekan to sprzęt stanowiący niemal standardowe wyposażenie turysty czy wspinacza wybierającego się w góry wysokie zimą. Raki posłużą bezpiecznemu wędrowaniu w warunkach twardych śniegów i zalodzenia, w świeżo spadłym, puszystym śniegu na niewiele się zdadzą. Zastosowania czekana mogą być wielorakie w zależności od rodzaju naszej aktywności, jednym z podstawowych jest wykorzystanie go do hamowania pędu w razie upadku na śnieżnym zboczu. Używanie obu tych akcesoriów wymaga nabycia odpowiednich umiejętności poprzez wcześniejszy trening. Godnymi polecenia w tej kwestii są organizowane specjalistyczne kursy i szkolenia.

Nie podejmuj wycieczki po wielkich opadach śniegu, przy nagłym ociepleniu i w mgle. Nagłe zmiany temperatur mogą poważnie zmienić strukturę warstw śniegu w ciągu nawet kilku godzin, co może nie mieć jeszcze odpowiedniego odzwierciedlenia w ogłaszanym komunikacie lawinowym. Na trasie wystrzegaj się stromych stoków i nie wchodź do niebezpiecznych żlebów, którymi mogą schodzić lawiny.

W przypadku zabłądzenia, staraj się dostać najkrótszą drogą do doliny, ale nie żlebem, tylko grzbietem lub grzędą.